Als iets eindigt, ontstaat weer iets nieuws
De eerste coördinatiebijeenkomst voor het internationale project Against Te Wind – Een antwoord op SLET, in het kader van Novi Sad, Culturele Hoofdstad van Europa, vond plaats in december 2021 in Novi Sad, Servië. Ik, als regisseur, en Naima Baraka, mijn collega van ZID Theater als choreograaf, deden daaraan mee, samen met tien andere theatermakers uit Servië, Denemarken, Duitsland, Oostenrijk en Nederland. Met drie artistieke teams begonnen we te werken aan dit project, waaruit uiteindelijk drie delen van de voorstelling zouden ontstaan. Uitgangspunt voor de voorstelling was dat de jongeren van nu een antwoord zullen geven op de manifestatie SLET, die in voormalig Joegoslavië de kracht van de jeugd vierde.
In maart hielden we de eerste workshops met jongeren en in juni kwam een groep van 100 jongeren bijeen om deel te nemen aan het creëren van scènes voor het toneelstuk. Na de laatste repetities in augustus werd de grootschalige voorstelling op 1 en 3 september uitgevoerd, op het openlucht podium, dat speciaal hiervoor gebouwd werd. Meer dan 1000 mensen kwamen kijken.
Het leren kennen van jongeren van 14-18 jaar uit Novi Sad en omgeving was een interessant en organisch proces. Jongeren schreven zich in, riepen hun vrienden op om mee te doen, kwamen en soms ook vertrokken. Het was ook een zeer complex en moeilijk proces om aan het stuk te werken. Maar die jonge mensen die besloten te blijven en die toegewijd werkten aan het maken van deze buitengewone show, stonden elke dag bewuster en sterker op het podium. Uit dit proces, dat slechts op hoofdlijnen aangestuurd werd, ontstond een ongewone collectiviteit, die bij het afscheid zelfs tot tranen leidde. Na de laatste uitvoering schreef ik het volgende aan ze:
Lieve kinderen, zoals Luka zei: Nu is het voorbij! En zo voelt het bij mijzelf ook. Maar aangezien elk einde gelijk een nieuw begin is, hoop ik dat deze ervaring die jullie opgedaan hebben bij de voorstelling Tegenwind 2022, tot iets nieuws bij jullie heeft geleid. Nieuwe vrienden, nieuwe gevoelens, nieuwe ervaringen, nieuwe manier van samenwerken, nieuwe talenten… Dit alles betekent dat je iets bent begonnen waar je, ieder voor zich, weer verder mee gaat.
De kracht van het theater zit volgens mij in drie dingen. Het eerste en belangrijkste voor mij is het proces van creatief werk zelf, waar dingen worden onthuld die we niet hadden kunnen voorspellen, en die ontstonden op het moment dat we op zoek zijn naar ideeën, teksten, bewegingen voor de toekomstige uitvoering. Het tweede is het spelen van de voorstelling voor het publiek. Dat is dat fantastische moment waarop alles waar je aan hebt gewerkt de functie krijgt van een “open deur” waardoor gasten bij je binnen komen. Natuurlijk niet letterlijk, maar het publiek wordt uitgenodigd om emotioneel, mentaal en soms fysiek deel te nemen aan een voorstelling. En dan komt het derde: een persoonlijke ervaring die ieder van ons heeft opgedaan en meegenomen, als een kostbaar iets dat in de toekomst veel voor ons zal betekenen. Dat is wat je voelde en beleefde en je weet niet hoe je het moet beschrijven, het is opwinding en later de tranen en leegte als deze gebeurtenis voorbij is. Maar zoals ik al zei, als er iets eindigt, ontstaat er iets nieuws en ik weet zeker dat dat ook met jullie zal gebeuren.
Jullie waren ongelofelijk goed en elke dag werd alles in de voorstelling beter en sterker. Ik geloof dat ik jullie weer zal ontmoeten in een nieuw avontuur, stuur de uitnodigingen als je speelt, post het, creëer, droom en houdt contact.
Door het werken aan dit project realiseer ik me hoe fundamenteel belangrijk het is voor jonge mensen om via theater meer over hun erfgoed te ontdekken, cultureel, sociaal, maatschappelijk, en dit om te zetten in persoonlijk engagement. Als we ze vanaf de eerste dag alle informatie hadden gegeven en nauwkeurig aan een kant en klaar stuk hadden laten werken, zou er weinig of geen ruimte zijn geweest voor deze uitdaging. En dat is wat voor mij als theatermaker juist zo belangrijk is. Dat in onze voorstellingen een extra dimensie gecreëerd wordt die mensen verbindt, op het moment zelf en voor de toekomst, en dat begint bij de performers zelf.