Karolina Spaic
Transformatie is datgene zichtbaar maken wat er al is, maar wat de maatschappij nog niet in staat is om te zien.
Net terug uit Turijn, Italië, waar het eerste grote festival in het kader van het EU project Carvan Next heeft plaatsgevonden onder de naam Saving the beauty. Met ZID Theater hebben we ons beproefde project “Theatertafels” gemaakt en opgevoerd. Met een diverse groep deelnemers uit Turijn, versterkt met Sebo Bakker en Lara Bakker van ZID. Door het hele festival heen zinderde het woord transformatie. Afkomstig van transformer, dat in het Latijn veranderen betekent, geeft het woord de impact en de essentie weer van community art, en dat is ten slotte wat we met ZID maken.
Turijn leek in vele opzichten op Amsterdam, een oude stad, met een prachtig historisch centrum, en straatartiesten op het hoofdplein voor het paleis. En natuurlijk met buitenwijken, waarin duidelijk de sociale, economische en etnische achtergrond van de burgers is te zien. Het verdeelt de stad, deze scheiding tussen inner en outer circle, net als in andere grote steden. En ook deze verdeelde stad wacht op een transformatie. De vraag is: welke transformatie dan?
Wij zaten in de wijk Baltea, te vergelijken met Bos en Lommer of Slotermeer in Amsterdam West. Tijdens het werkproces, dat al in februari startte, kwamen diverse groepen deelnemers, die bij het centrum of de wijk zelf betrokken waren, naar de workshops van ZID. Een mix van mensen met verschillende leeftijden en culturele achtergronden, die nog niet eerder bij elkaar waren. Jonge Italiaanse theatermakers samen met pas aangekomen Senegalese vluchtelingen, Russische families, oudere artiesten die al jaren niet meer optraden en aan lagerwal zijn geraakt en ontzettend gedreven jongeren, die op hun eigen manier met kunst en cultuur bezig zijn. Deze laatste groep was voor ons de grootste verrassing. Een subcultuur die een bestaan als straatartiest combineert met leren, werken, reizen en die zelf een podium creëert in de stad. Zijn zij degenen die de stad gaan transformeren?
Ivana, een jonge Roma danseres, Iraanse studenten die de prachtigste traditionele instrumenten bespelen, Rachid, Ivana’s broer en een raspoppenspeler, Domenico, een talentvolle alleskunner op drums, Eleonora, een studente die balletdanseres bleek te zijn, en Osny, een student uit Senegal, die tot de top van hip-hopdans in Senegal bleek te horen. Een ongelofelijk kleurrijk, temperamentvol en talentvol gezelschap van twintigers, waarvoor geen plek lijkt te zijn in deze stad; geen podium, geen theater. En dus maken ze van het stadsplein hun podium, waar ze op zonnige dagen tot diep in de nacht fantastische optredens verzorgen.
Na een aantal workshops, verdeeld over meerdere bezoeken door onze theatermakers Sebo Bakker en Daan Bosch, werd dit community event op 31 mei gepresenteerd in een overvolle zaal.
Het deels Italiaanse, deels internationale publiek uit 12 landen werd meegenomen en overdonderd door de kracht van deze groep en hun talenten, hun persoonlijke manier van spelen en verhalen vertellen. De sfeer en verbondenheid waren enorm.
Wat we die avond feitelijk hebben gedaan is iedereen die aanwezig was heel even laten ervaren wat de kansen en mogelijkheden zijn voor transformatie in Europese steden. Mogelijkheden, want voorwaarde is dat we allemaal, met al onze talenten en dromen, daarin een plek krijgen of mogen innemen.
Tijdens de evaluatie werd de eerste vraag gesteld door “Minister”, de artistieke naam van de Senegalese vluchteling: ‘Waarom zijn jullie hier eigenlijk gekomen en hoe gaan wij nu verder?’
Dit was een emotioneel moment en het voerde mij terug naar het Amsterdam van 2009, toen we na afloop van het succesvolle project Zoet&Zout dezelfde vraag kregen van de deelnemers. Dat was het moment dat ik heb besloten dat dit werk altijd door moet gaan. Ongeacht geld, ambtelijk denken of overheidsbeleid. En dat doen we dan ook sindsdien.
En nu hebben we daar ook de verantwoordelijkheid bij gekregen voor ZID in Turijn.
Transformatie in ons vak heeft zo veel mogelijkheden en zo’n enorme potentie. Wij, theatermakers, multidisciplinaire artiesten, community art groepen, wij kunnen veranderingen tot stand brengen. Een microverandering misschien, maar als dat er maar genoeg zijn maken we deel uit van veel grotere transformatieprocessen, in een stad, een land, in heel de wereld.