Toen we de plannen voor het ExploreZ festival 2020 smeedden, gepland voor oktober van dit jaar, was corona er nog niet. En toen de eerste golf van besmettingen kwam in maart en toen weer wegging in juni, hoopten we dat we het ergste hadden gehad.
En toch stond het hele ExploreZ festival 2020 in oktober in het teken van de opkomende tweede golf.
Al van tevoren hadden we besloten om het festival over een langere periode uit te spreiden, namelijk 3 weken i.p.v. 1 week, om te voorkomen dat te veel mensen, gasten en makers, tegelijkertijd aanwezig zouden zijn. In tegenstelling tot de vier voorgaande edities, toen in een week honderden mensen, gasten en makers tegelijkertijd deelnamen aan het festival. Ook de programma’s werden kleiner wat betreft deelnemende performers en we hebben ook geen groepen, zoals koren of dansgroepen, laten optreden.
Ondanks dit alles was het festival een hele grote verrassing, vol met onderzoek, experimenten en innovatieve concepten. Ook bereikten we weer ons publiek, super enthousiast, offline en online, dat het festival op allerlei manieren bezocht en volgde.
Ik kan gerust concluderen dat het festival meer dan geslaagd was, een heel goede energie had en veel positieve reacties heeft ontvangen.
Wat had dat met corona te maken?
Toch best veel. De mensen, zowel makers als publiek, hadden in eerste instantie een afwachtende houding, gaat het wel door of niet, ga ik wel of ga ik niet?
Na de bovengenoemde aanpassingen, kwamen als eerste te vervallen de internationale gasten: Studio 7 uit Duitsland, Potlach teatro uit Italië en Bawa Iwayan uit Indonesië. Het was niet meer mogelijk om naar Amsterdam af te reizen.
En dat terwijl de eerste festival week juist in het teken stond van het internationale project Choose & Dare met Studio 7.
Aangezien we het project al in maart hadden moeten afzeggen, waren we nu goed voorbereid op een digitaal en hybride alternatief.
Toen kwam de eerste persconferentie over de aankomende tweede golf en werd duidelijk dat je binnen Nederland ook niet moest reizen. Op dit moment besloten een aantal jonge spelers om toch live bij ZID zo veel mogelijk te gaan werken en in dus Amsterdam te blijven. Sommige moesten echt afhaken, maar de groep die overbleef was gemotiveerder dan ooit.
In Duitsland was de teleurstelling groot en haakten een aantal mensen ook af. Toch kregen we een enorm spannende week, waarin digitale workshops en concepten werden gemaakt en waar een digitaal project werd ontwikkeld waarin het project live en online afgewisseld werd.
De succesvolle presentatie die digitaal en live bij ZID te volgen was en de energie die er loskwam maakte het een buitengewoon succesvolle ervaring.
Maar de allereerste voorstelling van die week die live bij ZID voor een klein publiek werd gespeeld was Teleater, van Cèlia Tort Pujol. Een onderzoek naar de samenwerking tussen hobo muziek, levensverhalen en beeldende elementen. Een zeer succesvolle en intrigerende eerste voorstelling van deze talentvolle hoboïste en haar masterproject. Wat me ook opviel is dat het publiek zo genoot van het nagesprek en de nabijheid van de maker. Deze sfeer zouden we steeds weer terugvinden tijdens de nagesprekken. Nooit eerder heb ik zulke intense en geïnteresseerde nagesprekken meegemaakt als tijdens het ExploreZ festival anno 2020. Mensen namen alle tijd om een maker beter te leren kennen, hun waardering uit te spreken en interessante vragen te stellen. Het was duidelijk dat ze meer tijd namen en behoefte hadden aan meer diepgang dan voor de corona crisis.
Voor de producties van ZID Theater was het een van de moeilijkste periodes, want alle drie de groepsproducties die gepland stonden konden niet doorgaan in hun oorspronkelijke vorm.
Vlak voor het begin van het festival werd tijdens de eerste persconferentie i.v.m. de oplopende coronabesmettingen de beperking aangekondigd van maximaal 30 mensen in de zaal. De dag daarna werd de locatie voor het theaterproject Een stad met vele gezichten (i.s.m. met OBA) afgezegd. De makers van het project waren al geruime tijd daarvoor gestart met inspirerende ontmoetingen, video’s maken en gesprekken. Deze beslissing hakte er dus enorm in.
Hierna werd ook besloten om het programma Best of ExploreZ bij Podium Mozaïek niet door te laten gaan. Een programma waaraan een grote groep spelers en dansers mee zou doen, en dat voor een heel klein publiek te zien zou zijn. Dat was nu onmogelijk geworden met bijna meer mensen op het podium dan toeschouwers in de zaal. Bovendien interpreteerde iedereen de regels verschillend en het werd duidelijk dat we het programma niet zouden kunnen uitvoeren in de oorspronkelijke vorm. Wat doe je dan?
Ik heb getwijfeld en uiteindelijk moesten we toch de knoop doorhaken en besloten we om het niet door te laten gaan. Met pijn in het hart. Toen hoopten we nog dat we ons nieuwe project Onzichtbare stad nr1# wel door zouden kunnen laten gaan op de magische buitenlocatie van Buurtwerkplaats Noorderhof in Nieuw West.
Toen we al in de tweede week van het festival waren kwam de tweede persconferentie en het verbod om met niet meer dan 4 mensen op een buitenlocatie te zijn en festivals werden als geheel verboden. Het enige dat mogelijk was, was om de volgende dag, woensdag 24 oktober hals over kop de hele dag de repetities te filmen, wat we in kou en regen ook deden. Dat was zwaar: vijftien kinderen, die onderdeel van het project waren, buiten aan het verkleumen, terwijl wij alsnog de optredens voor het weekend moesten cancelen.
Ondanks de omstandigheden is de film heel mooi geworden en we hebben hem op de dagen van de voorstellingen exclusief en digitaal vertoond. De enthousiaste reacties stroomden binnen, uit Nederland, maar ook uit Spanje, Servië, Italië en Amerika. Dat is dan weer het voordeel van digitaal werken: de wereld is je podium en je kunt elk en alle het publiek bereiken!
Alleen de presentatie van de kinderen in het ZID Theater ging nog door. Dolenthousiast en na een week keihard werken lieten zij hun voorstelling ‘Een toffe plek’ zien.
Het was bruisend en hoopvol, we merkten het enthousiasme bij de kinderen en bij de ouders. Na de voorstelling voerden we een gesprek met de kinderen en iedereen wilde doorgaan met creatieve workshops en lessen.
Daarom besloten we om elke vrijdag met kinderen door te gaan werken. Normaal zouden we lang over zo’n beslissing doen, maar nu zagen we de noodzaak zo direct en concreet aanwijsbaar dat we gewoon de beslissing namen, met goede hoop dat de financiering zal volgen. Kinderen hebben duidelijk extra dingen na school nodig, ze willen plezier hebben en met elkaar nieuwe dingen ontdekken.
De derde week van het festival stond in het teken van de identiteiten van de speler, en de verhouding tussen zijn/haar eigen wereld en de wereld om hun heen. Drie projecten stonden in de planning. ID-Entity, een samenwerking tussen de Creative Performance Lab, een masterprogramma van het Conservatorium Amsterdam en ZID Theater. Hieraan zouden Sebo Bakker van ZID en Bawa Iwayan uit Bali samen werken. Doordat Bawa niet naar Amsterdam kon komen, zou alleen Sebo met de studenten werken. Door de strenge maatregelen die het Conservatorium moest nemen, moest het hele project op het Conservatorium zelf uitgevoerd worden en uiteindelijk zou een publiek van 7 man de voorstelling live kunnen zien. Gelukkig was het project heel goed live te streamen en werd het enthousiast digitaal gevolgd. Het project toonde een extra intensiteit van de performances, heel verassend en nieuw. De performers hebben vooral een diepteonderzoek gedaan naar de relatie tussen hun eigen verhaal, hun instrument en theatraliteit.
Hierna volgden nog twee avonden in het ZID Theater met solovoorstellingen. Zaterdag 23 oktober presenteerde Christian Guerematchi zijn nieuwe solo ‘NAM-Non-Aligned Movement’, die een paar dagen daarvoor in première ging in Theater de Meervaart.
Een indrukwekkende zoektocht naar de Afro-Balkan identiteit van een Sloveense danser met Afrikaanse roots. In een intens nagesprek, o.l.v. Fabiola Veerman, toonde het publiek veel interesse voor de situatie, beleveniswereld en ervaringen uit het voormalige Joegoslavië waar Christiaan opgroeide. Ik kon zelf hier ook aan bijdragen met de ervaringen uit mijn eigen jeugd. In een utopische samenleving, die ik zelf als bijzonder fijn had ervaren.
De dag daarop vertoonden we twee work-in-progress voorstellingen: ‘Rebel’ van Naima Baraca en ‘Historia’ van Issam Zemouri, die beide bij ZID Theater gemaakt werden. Twee nieuwe talenten, ieder met een apart persoonlijk verhaal, maakten een solo over de wijze waarop zij in de wereld staan.
Na elke voorstelling volgde een gesprek met zeer geïnteresseerd en enthousiast publiek.
In ‘Rebel’ schetst Naima Baraca een vrouw met meerdere personages, een boxer, een diva en een kleindochter. De vrouw is duidelijk op zoek naar haar eigen identiteit en het verband tussen alle facetten van zichzelf. Bij ‘Historia’ neemt Issam Zamora het publiek mee op een persoonlijke reis, waarin hij een droomwereld schetst waarin alles mogelijk is. Met sterke beeldende elementen vraagt hij zich af wie bepaalt hoe je moet leven en wie jij bent.
De voorstellingen, die onbedoeld een sterke connectie met elkaar hebben, zijn zeer positief ontvangen, met veel interesse naar de eindvoorstellingen die volgen.
Hiermee is het festival officieel afgelopen. Maandag 26 oktober volgde nog een interview op Radio Noord-Holland, dat vooral zou gaan over mijn benoeming tot ridder afgelopen voorjaar. Ook een bizarre ervaring in deze corona periode. Ongemerkt ging het ook over het ExploreZ festival 2020, dat een onvergetelijke ervaring zou zijn, waarin we elke dag zochten naar mogelijkheden om de voorstellingen, gesprekken en onderzoeken met het publiek te delen en over de tomeloze energie van ons team, dat bleef improviseren in deze onberekenbare tijden.
We moesten aanpassen en veranderen, nieuwe vormen bedenken, flexibel zijn zoals we niet dachten dat we konden zijn. Maar de intensiteit van het festival en de communicatie met het publiek, zowel live als online, heeft ons meer dan positief verrast. We kregen er een ongekende boost van om door te gaan en we voelden steeds heel duidelijk dat we het festival tot een goed einde moesten brengen. Wij konden het en we deden het!
We volgden het motto van Eugenio Barba, oprichter van het Odin Theater: Het onmogelijke mogelijk maken. Daar ben ik hem eeuwig dankbaar voor
Op naar het ExploreZ festival 2021, mei-juni volgend jaar!