Opnieuw heeft de tijd ons ingehaald. Wij, wereldbevolking, zijn getroffen door een van de grootste virusuitbraken ooit. Hierdoor zijn we ook, hoe vreemd dat ook klinkt, weer één geworden. Voorbij de grenzen, culturen, landen, continenten, verschillen en nogmaals verschillen, brengt deze ramp de wereld ook weer bij elkaar, want nu hebben we een gezamenlijke vijand en hoeven we geen kant te kiezen. Hierdoor is ons vak als theatermaker en cultuurmaker praktisch onmogelijk geworden, want de voorstellingen en bijeenkomsten kunnen geen plaats vinden.
Voor hoe lang, voor even? Dan kunnen we op een andere manier met ons vak bezig zijn, digitaal, schrijvend, en in voorbereiding van de projecten in de toekomst. Maar als het lang duurt, als het heel lang duurt, dan komt ons vak definitief in bedreiging en ontstaat een leegte. Op dit moment voltrekt zich een donkere wolk boven de culturele sector, want we zijn ons fundament kwijt en in wachtstand gezet. En dan in deze turbulente tijden, wanneer de hele wereld een kant op gaat, wordt de sector uit elkaar gescheurd. De pijnlijke realiteit die al lang de discussie domineert, wordt door de politiek volledig op de agenda gezet: een verschil tussen de kleine en de grote instellingen wordt heel duidelijk benadrukt. En ja, de grote, de aller, aller grootsten zouden geholpen worden en de rest, ja de rest zal het zelf moeten uitzoeken. Ja die zal zelf hard moeten zoeken, tasten in het duister, worstelen, uitkomen of niet uitkomen en ophouden met bestaan. Er is al te veel aanbod, wordt vaak gehamerd. Wordt er trouwens in andere sectoren ook zo gehandeld, zodat alleen de grootste horeca gelegenheden of sportscholen gebruik maken mogen van de maatregelen?
Dit roept vragen op, waarmee ik al lang rond loop. Wat is de rol van kunst en cultuur in onze tijd? Is het niet de tijd om deze opnieuw scherp te onderzoeken en te plaatsen tegen een aantal waardes? Ten eerste, kunst en cultuur zou van groot belang moeten zijn voor de mensen – het publiek of deelnemers. Dat zou het verschil moeten maken, iets toevoegen aan de mensenlevens, waar ze niet zonder zouden kunnen. En al deze effecten zouden voor een impact zorgen op de mensen, hun omgeving en op het land en de wereld waarin we leven. En dan kom ik onvermijdelijk terug op het verschil tussen klein en groot. Opeens blijkt dat juist de kleine clubs enorme verschillen maken op alle terreinen. Tegelijkertijd blijven de grote, uitzonderingen nagelaten, ergens in de hoogte zweven, boven de mensen waarvoor ze eigenlijk zijn, ontastbaar en ontoereikend. En ja, als een kenner van beide van binnenuit, kan ik gerust stellen dat juist de betekenis die deze organisaties voor de mensen hebben hieruit blijkt. De kleine organisaties, geleid door gedreven mensen, slagen er keer op keer in om een belangrijke maatschappelijke rol te pakken. Ze zijn actueel, reflecteren op het alledaagse leven en ze zijn divers, zoals de wereld om ons heen, op alle fronten. Ze staan in de frontlijn op het moment dat actie moet ondernomen worden, wat nu ook weer zichtbaar is. Er zijn talloze artistieke en culturele initiatieven digitaal opgezet, voornamelijk door de kleine clubs, die snel en betrokken handelen. Ze nemen programma’s op, initiëren gesprekken, zingen in de tuinen en trekken door de wijken, maken goodybags, kleurplaten, spellen…
Zoals ook de makers van ZID, die in 100% onzekerheid, verkeren en toch zoeken naar wegen om alle mensen, onze makers, deelnemers en ons publiek niet nu in de steek te laten, niet nu kwijt te raken. We mogen wat mij betreft nog zo “klein” zijn, ik ben overtuigd dat we van grote betekenis zijn. En mijn vraag is wanneer je als culturele organisatie “gemeten” zou worden op basis van je impact en niet op basis van je omgang? Want die “grootsheid” nastreven van de politiek en het beleid heeft voor een verlamming en anonimiteit in de kunst en cultuur gezorgd. De authenticiteit liegt juist in het omgekeerde, identificatie met bepaalde personen en verhalen, herkenning en verbondenheid. En dat is juist de kracht van ons – de kleine, met een sterke overlevingsdrang en het vermogen om effectief en betekenisvol handelen.
